با دانش فنی بالای مهندسین ایرانی، تبدیل موتورهای بنزینی به الکتریکی و یا تولید این موتورهای دوستدار طبیعت به آسانی ممکن است. فقط حمایت مردم و مسئولین را می طلبد تا از آلودگی های شهری راحت شویم. در این مقاله استفاده از موتور و دوچرخه الکتریکی از ابعاد مختلف بررسی می شود.
با توجه به آمار جهانی میزان 70 درصد از مصرف سوخت فسیلی برای حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرد که از این مقدار سوخت نیز حدود 70 درصد توسط وسایل نقلیه شخصی استفاده شده است.
دردنیایی که سوخت فسیلی یک منبع محدود می‌باشد انتخاب و معرفی سوخت جایگزین برای صنعت حمل و نقل نه تنها یک سرمایه‌گذاری عاقلانه بلکه امری غیرقابل اجتناب می‌باشد. معرفی انرژی الکتریسیته بعنوان نیروی محرکه وسایل نقلیه طی سال‌های اخیر تحول شگرف در این صنعت ایجاد نموده، همچنین باعث ایجاد فرصت‌های شغلی بطور مستقیم و غیرمستقیم شده است.
همانطور که تحقیقات نشان می‌دهد، رشد شغلی در صنایع الکتریکی هرگونه کاهش فرصت شغلی در صنایع سوخت فسیلی را جبران خواهد کرد و منجر به رشد فرصت شغلی صد در صد خواهد شد. وسایل نقلیه الکتریکی فرصت های توسعه ی اقتصادی مضاعفی را از طریق بهبود کیفیت زندگی، کاهش مصرف انرژی و کاهش وابستگی به سوخت وارداتی به وجود می‌آورد.
در راستای تحقق جایگزینی سوخت جدید شرکت عالی‌رو موتور الکتریک از ابتدای سال 1396 فعالیت خود را رسما آغاز نموده و به منظور توسعه استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی در جهت بهبود وضعیت آلودگی هوا و همچنین کاهش آلودگی صوتی ناشی از تردد موتور سیکلت های بنزینی ، اقدام به تولید موتور سیکلت و اسکوتر های الکتریکی نموده است .
موتورسیکلت‌های برقی بر خلاف هم‌خانواده‌های چهار چرخشان از نظر توان فنی یک سر و گردن از موتورسیکلت‌های معمولی بالاتر هستند. موتورسیکلت های برقی و اسکوترها برق مورد نیاز خود را از باتری های قابل شارژ می گیرند که توان حرکت یک یا چند موتور را دارند. امروزه بیشتر موتورسیکلت های برقی از باتری های لیتیوم یونی قابل شارژ استفاده می کنند، البته بعضی از مدل های قدیمی از باتری های نیکل متال هیدرید استفاده میکردند. این باتری ها در مقایسه با باتری های لیتیوم یونی از نظر اندازه، وزن و ظرفیت انرژی، نمره پایین تری می گیرند.
از مزایای موتورسیکلت ها و دوچرخه های برقی باید به بی نیاز بودن از تعمیر و نگهداری جدی اشاره کرد. این موتورسیکلت ها با داشتن یک باتری، یک موتور و جعبه سیاه در مقایسه با نمونه های معمولی به تعمیر خاصی نیاز ندارند و میزان فرسودگی در آنها بسیار پایین است. شما فقط باید نگران لنت های ترمز، لاستیک و روغن ترمز باشید.
مزیت‌هاو نکات جالب در مورددوچرخه های برقی و موتورسیکلت‌های برقی
1- کاهش آلودگی هوا
طبق نتایج آزمون دانشگاه شریف ، میزان انتشار مونوکسید کربن از موتورسیکلت‌های شهر تهران 7 برابر حد مجاز استاندارد است. مطابق نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش، موتورسیکلت‌های 125سی‌سی کاربراتوری، که بیشترین سهم را در ناوگان شهر تهران به خود اختصاص می‌دهند، دارای بیشترین نرخ انتشار آلایندگی هستند.
به‌طور متوسط 30درصد از سوخت در موتورسیکلت‌ها به‌صورت ناقص می‌سوزد که این امر زمینه‌ساز تولید مقادیر قابل‌توجه آلاینده‌های مونوکسید کربن، ترکیبات هیدروکربنی نسوخته و دوده از موتورسیکلت‌ها است و عدم کنترل مناسب ترکیب مخلوط سوخت و هوا توسط کاربراتور جزو علل اصلی انتشار مقادیر قابل‌توجه آلایندگی از موتورسیکلت‌ها محسوب می‌شود. لذا جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی به‌جای بنزینی، نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا خواهد داشت.
2- کاهش آلودگی صوتی
ازجمله مزایای موتورسیکلت‌های برقی این است که آلودگی‌های صوتی را به‌شدت کاهش می‌دهد؛ این در حالی است که در حال حاضر سهم موتورسیکلت‌های بنزینی از آلودگی صوتی 50 درصد است. ناوگان موتورسیکلت موجود در تهران 83 دسی‌بل آلودگی غیرمجاز صوتی در فاصله 10 متری خود ایجاد می‌کند و این در حالی است که میزان حد مجاز آن 77 دسی‌بل است. تنها یک‌میلیون دستگاه موتورسیکلت که حجم موتور آنها 125 تا 180 سی‌سی است به‌اندازه 6 هزار دستگاه اتوبوس شهر و 5/3میلیون خودرو در حال تردد و البته همه واحدهای صنعتی و خانه‌های مسکونی، آلودگی صوتی ایجاد می‌کنند اما موتورسیکلت‌های برقی صدایی شبیه به جاروبرقی دارند و آلودگی صوتی کمتری ایجاد می‌کنند.
هزینه‌های آلودگی صوتی معمولاً از دو هزینه «آزار صوتی» و «هزینه بهداشتی» تشکیل‌شده است. هزینه آزار صوتی معمولاً بر اساس تمایل پرداخت افراد برای داشتن آرامش بیشتر برآورد می‌شود. آثار بهداشتی آلودگی صوتی شامل تغییر ضربان قلب، افزایش فشارخون، کاهش کیفیت خواب، تغییرات هورمونی و حتی آسیب شنوایی است.
3- بازدهی بالای موتورهای برقی و زیرساخت‌های ارزان‌تر
موتور الکتریکی، بخش مرکزی موتورسیکلت برقی است. موتورهای الکتریکی جزو پربازده‌ترین ابزار مکانیکی هستند که تا به امروز شناخته‌شده است. انرژی با راندمانی در حدود 85 تا 90 درصد توسط این موتور به چرخ‌ها منتقل می‌شود درصورتی‌که برای موتورهای بنزینی این مقدار در حدود 15 تا 20 درصد است. همچنین نسبت به خودروهای الکتریکی احتیاج به زیرساخت‌های شارژ ارزان‌تری دارند و به‌طور مثال می‌توانند به‌راحتی با پریزهای متداول الکتریکی هم شارژ شوند.
4- بازگشت سرمایه‌گذاری از دید منافع اجتماعی
بازگشت سرمایه‌گذاری از دید منافع اجتماعی در موتورسیکلت‌های برقی در بدترین حالت کمتر از سه سال خواهد بود. دلیل این امر فراوان بودن منافع ناشی از حذف آلودگی هوا، آلودگی صوتی و تصادفات براثر جایگزینی موتورسیکلت بنزینی با موتورسیکلت برقی است.
5- ایمنی بیشتر موتورسیکلت‌های برقی
عده‌ای سرعت پایین موتورسیکلت‌های برقی را به‌عنوان فرصت در نظر می‌گیرند و بر ایمن‌تر شدن سفرهای شهری با استفاده از موتورسیکلت‌های برقی تأکید می‌کنند. با توجه به اینکه تصادفات حین موتورسواری یکی از شایع‌ترین علل مرگ در سوانح رانندگی است؛ به‌طوری‌که بیش از 20 درصد متوفیان تصادفات در ایران را موتورسواران تشکیل می‌دهند و بالای 40 درصد از کشته‌ها در اثر تصادفات درون‌شهری متعلق به موتورسواران است اما با استفاده از موتورسیکلت‌های برقی به دلیل شتاب و سرعت کمتری که دارند تعداد تصادفات مرگبار نیز کاهش می‌یابد.
6- قیمت، هزینه های جانبی و نگهداری ها
موتورسیکلت های برقی از نظر قیمت خرید اولیه ارزان تر از مدل های مختلف موتورسیکلت های بنزینی هستند و همچنین به علت عدم نیاز به سوخت گیری بنزینی، از این جهت نیز سبب کاهش هزینه ها می شوند؛ یعنی هزینه ی سوخت و شارژ مجانی! به علاوه، موتورسیکلت های برقی نیاز به نگهداری کمی دارند. یعنی از نظر خرابی یا مراقبت های قطعات، به نسبت موتورسیکلت های بنزینی نگرانی خاصی، به جز در مورد قطعات مصرفی مثل لاستیک یا لنت ترمز موتورسیکلت برقی، متوجه کاربر نیست. در برخی از مانند برخی اسکوتر برقی ، سیستم ترمز به صورت باززاینده (Regenerative) است که در مورد این موتورسیکلت ها، عمر لنت ها هم بیش تر است.
7- مشخصات فنی و شتاب اولیه
عدم وجود گیربکس در موتورسیکلت های برقی سبب می شود تا بیش ترین گشتاور در کم ترین زمان ممکن شود. گرچه سرعت ماکزیمم این موتورهای برقی خیلی بالا نیست و حدود 60 کیلومتر بر ساعت می باشد اما شتاب 0 تا 60 آن ها بسیار بالا و خیره کننده است. یک ویژگی جالب و منحصر به فرد در مورد موتورهای برقی ویژگی دنده عقب آن هاست که با یک شاسی و به راحتی فراهم می شود، ویژگی ای که در مورد موتورهای بنزینی معمولی دیده نمی شود. با این ویژگی قدرت مانور و راحتی بیشتری در ترافیک برای کاربر فراهم می شود.
8- تجربه ی موتورسواری
با یک آمارگیری از تعداد زیادی از موتورسواران در کشورهای آلمان و هلند به عنوان پیشتازان تکنولوژی، مشخص شد که گرچه خیلی از مدل های مختلف موتورسیکلت های برقی از نظر قدرت یا توان به موتورهای بنزینی نمی رسند، اما از نظر کیفی، رضایت بخشی، شتاب اولیه، ایمنی و راحتی به شدت در سطح بالاتری از یک موتور بنزینی قرار می گیرند. یکی از مشتریان ما بعد از چند بار موتورسواری با یک موتور برقی در یک مسیر نسبتا طولانی نظری جالب داشت: ” انگار از پشت زانتیا سوار یک بنز سری E یا S شدم. نه لرزش و نه صدایی داشت، حس نرمی و هندلینگ فوق العاده ای بهم داد.”
آمارهای جالب درباره دوچرخه الکتریکی
تبدیل یک دوچرخه معمولی به دوچرخه الکتریکی رایج تر از خرید یک دوچرخه تمام الکتریکی از ابتدا است.
48 درصد دارندگان دوچرخه‌های الکتریکی از کسانی هستند که دوچرخه الکتریکی را آماده می‌خرند ولی 52 درصد مابقی، با نصب یک موتور الکتریکی و باتری بر روی دوچرخه‌ی معمولی خود، آن را تبدیل به یک دوچرخه برقی می‌کنند. اکثر این افراد دارای دوچرخه کوهستان هستند و سیزده درصدشان دارای دوچرخه معمولی هستند.
آمار تقریبی که خدمتتان ذکر شد مربوط به آمریکا است، ولی به هر حال، کمتر کسی انتظار دارد که آمار دوچرخه‌های الکتریکی دست‌ساز بیشتر از آمار دوچرخه‌های برقی آماده در بازار باشد. ولی مهم تلاشی است که مردم برای داشتن دوچرخه الکتریکی کرده‌اند و این می‌تواند بیانگر این باشد که اگر در آینده قیمت دوچرخه‌های الکتریکی کاهش یابد، استقبال خوبی از آنها خواهد شد و شاهد افزایش تعداد آنها نسبت به دوچرخه‌های الکتریکی دست‌ساز خواهیم بود. آیا الکتریکی کردن دوچرخه معمولی تاکنون به ذهن شما خطور کرده است؟ و آیا در این راستا تاکنون اقدام کرده‌اید؟
الکتریکی کردن دوچرخه‌ی معمولی با صرف هزینه کمتری نسبت به خرید دوچرخه الکتریکی صورت می‌گیرد “ولی نه همیشه”.
تحقیقات نشان داده است که 70 درصد تبدیلات دوچرخه معمولی به دوچرخه الکتریکی و 46 درصد خریدهای دوچرخه الکتریکی با قیمت کمتر از 1500 دلار صورت می‌گیرد.
دوچرخه‌ی برقی جایگزین بسیار خوبی برای خودرو به نظر می‌رسد.
رایج‌ترین علتی که مردم را به الکتریکی کردن دوچرخه‌ی خود سوق داده است، یافتن جایگزینی راحت و سالم برای خودرو بوده است. واضح است که سبزترین جایگزین برای خودرو، دوچرخه است. البته چنین چیزی شاید در برخی از مناطق روستایی امکان‌پذیر نباشد ولی در شهرهای شلوغ، دوچرخه انتخاب بسیار مناسبی می‌تواند باشد مخصوصاً اگر از نوع برقی باشد.
دوچرخه برقی مردم را وادار به دوچرخه‌سواری روزانه می‌کند.
55 درصد دارندگان دوچرخه‌های الکتریکی قبل از اینکه دوچرخه الکتریکی بخرند یا دوچرخه خود را الکتریکی کنند، به صورت هفتگی یا روزانه از دوچرخه خود استفاده میکردند ولی بعد الکتریکی شدن، این میزان به 93 درصد افزایش پیدا کرد. حتی تعداد افراد کم (6 درصد) که هیچ‌گاه از دوچرخه استفاده نمی‌کردند، با وجود دوچرخه‌ی الکتریکی، اقدام به استفاده از آنها کرده‌اند که اغلب از افراد بزرگ‌سال هستند. این اطلاعات نشان می‌دهد که اگر شما به دوچرخه‌سواری علاقه‌ای ندارید، احتمالاً دوچرخه الکتریکی می‌تواند علاقه شما برای دوچرخه‌سواری را برانگیزد!
بزرگ‌ترین مشکل در ارتباط با دوچرخه‌های الکتریکی وزن آنها است.
حدود 26 درصد پاسخ‌دهندگان این مشکل را اصلی‌ترین مشکل دوچرخه‌های الکتریکی می‌دانند ولی حدود 8 درصد، با وزن دوچرخه هیچ مشکلی ندارند و کمتر از 5 درصد نگران دزدیده شدن دوچرخه یا زمان طولانی شارژ هستند. البته تکنولوژی باتری‌ها همواره در حال پیشرفت است و مدت زمان شارژ آنها و همچنین وزن آنها رو به کاهش است.
تغییر بازار ایران از خرید به جذب سرمایه
نایب‌رئیس انجمن سازندگان قطعات موتورسیکلت و دوچرخه در ادامه تاکید کرد: سازندگان بزرگ جهان می‌دانند ایران به سوی داخلی‌سازی قطعات می‌رود و برای اینکه بازار خود را از دست ندهند راغب به مشارکت با صنعتگران داخلی هستند، سفر هیات هندی نیز در این راستا انجام شد.محمودان در پایان یادآور شد: باید توجه داشته باشیم در ابتدا هر تولیدکننده‌ای به دنبال فروش قطعات خود است اما مدیران برنامه‌ریز داخلی می‌توانند با حمایت جدی از صنایع، این نوع تفکر را به سوی سرمایه‌گذاری تغییرجهت بدهند همانطور که تولیدکنندگان در مذاکرات خود با همتایان بین‌المللی‌شان این امر را یادآور می‌شوند اما فراهم شدن بستر قانونی برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی از کارهایی است که باید از سوی دولت انجام شود.
بر اساس مطالعات صورت گرفته در شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران بیش از 80 درصد از آلودگی هوای شهر تهران مربوط به وسایل نقلیه متحرک است. از میان وسایل نقلیه متحرک، موتورسیکلت‌ها سهم عمده‌ای در آلودگی هوا دارند. حدود 6 درصد سفرهای تهران با موتورسیکلت انجام می‌شود و بیش از 25 درصد آلودگی هوا و 49 درصد از آلودگی صوتی تهران ناشی از تردد موتورسیکلت‌ها است. بر اساس آمار، فقط در تهران 2.5 میلیون موتورسیکلت در حال تردد هستند. حدود نیمی از موتورسیکلت‌های در حال تردد در شهر تهران، روزانه 90 کیلومتر مسافت طی می‌کنند که با طی این مسافت، هر موتورسیکلت در روز حدود 2 کیلوگرم آلاینده کربن‌مونوکسید تولید می‌کند.
در حال حاضر در کشور حدود 66 واحد تولیدی موتورسیکلت مشغول فعالیت بوده که این مجموعه جمعاً حدود 294 مدل موتورسیکلت تولید می‌کنند که سهم بسیار زیادی از تولید این مدل‌ها (بیش از 200 مدل) مربوط به موتورهای 125 سی‌سی است. با توجه به مصرف سوخت و رتبه‌بندی انجام‌شده، مشاهده می‌شود بیش از 85 درصد از موتورسیکلت‌ها رتبه مصرف بیشتر از حد متوسط (رتبهD استاندارد) شامل رتبه‌های G، F و E دارند. سیستم سوخت‌رسانی موتورسیکلت‌های تولیدی در کشور عمدتاً کاربراتوری و ازنظر فناوری به‌روز نیست؛ علاوه بر قدمت فناوری تعمیر و نگهداری نامناسب نیز در بسیاری موارد، عاملی مؤثر در افزایش مصرف سوخت و انتشار آلاینده‌ها بوده است.
با توجه به سهم بالای موتورسیکلت‌های کاربراتوری در آلودگی هوای کلان‌شهرها به‌ویژه شهر تهران، اقدامات متعددی برای رفع این معضل پیشنهاد شده که جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی ازجمله این پیشنهاد هاست. با توجه به بالا بودن قیمت موتورسیکلت برقی نسبت به موتورهای بنزینی برخی معتقدند دولت باید به‌عنوان حامی طرح جایگزینی موتورهای برقی نقش پررنگ‌تری ایفا کند و امکان خرید موتورسیکلت‌های برقی برای مردم به‌ویژه گروههای کم‌درآمد که توان مالی لازم برای جایگزینی موتورهایشان با موتورهای برقی را ندارند، فراهم کند.
جمع‌بندی
با توجه به عدم توجیه اقتصادی موتورسیکلت برقی برای بسیاری از کاربران و آلایندگی بالای موتورسیکلت‌های بنزینی موجود، لزوم دخالت دولت در طرح جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی وجود دارد و لازم است در این زمینه اقداماتی صورت گیرد:
1- یارانه تحقیق و توسعه و برنامه کمک و تشویق بخش خصوصی به توسعه تولیدات جدید، پدیدار شدن صنایع فناوری سطح بالا و بهبود استانداردهای فنی آنها در این زمینه
2- توقف تولید موتورسیکلت کاربراتوری و جایگزینی موتورهای برقی و انژکتوری: لزوم مداخله سازمان استاندارد برای رعایت استاندارد یورو 3 در ساخت موتورسیکلت‌های بنزینی تولید داخل و موتورسیکلت‌های وارداتی و افزایش سخت‌گیری‌ها و نظارت بر معاینه فنی موتورسیکلت‌های کنونی احساس می‌شود. یکی از اقدامات اساسی به این منظور جایگزینی سیستم سوخت انژکتوری با سیستم سوخت کاربراتوری است. اما این راهکار در کوتاه‌مدت و با هزینه کمتری در برخی مناطق شهری قابل‌اجرا خواهد بود ولی باید در نظر گرفت با توجه به وضعیت آلودگی های تولیدی توسط موتور سیکلت های بنزینی لزوم اجرای طرح جایگزینی موتور سیکلت های الکتریکی با موتور سیکلت های بنزینی به شدت احساس می شود.
3- استفاده از ابزارهای سیاستی مانند ارائه تسهیلات و وام‌های کم‌بهره برای اقشاری که از موتورسیکلت به‌عنوان وسیله امرارمعاش استفاده می‌کنند، کاهش سود بازرگانی واردات موتورهای برقی، افرایش تعرفه واردات گمرکی و عوارض شهرداری موتورسیکلت کاربراتوری.
4- اختصاص پارکینگ‌های اختصاصی از سوی شهرداری در مرکز شهر برای موتورسیکلت‌های برقی و همکاری شهرداری، وزارت کشور و وزارت صنایع به‌منظور احداث جایگاه‌های شارژ عمومی و تعویض باتری و مراکز خدمات پس از فروش .
